Pagóndas ligt ten westen van het dorp Míli en op een hoogte van 180 meter op de berg Bourniá. "Pagón da" betekent "land van waterbronnen".

Het is een van de grootste en agrarisch rijkste dorpen van het eiland. Maar het is ook een van de oudste dorpen van Samos, uit dezelfde tijd als het dorp Míli.

Fantastisch uitzicht

Pagóndas ligt in een verlaten gebied vol olijven en wijnstokken en heeft een fantastisch uitzicht op de blauwe Egeïsche Zee en de vruchtbare laagvlakte van Samos.

Het omringende land is vruchtbaar en het klimaat is ideaal voor de teelt van wijnstokken en olijven.

Andere producten van uitzonderlijke kwaliteit zijn hout, kaas, honing, groenten en fruit.

Rode klei

De eerste bewoners kwamen uit Evía. In de gemeente Kórinthos was een dorp met dezelfde naam. In Turkse documenten heet het dorp Krimizíkioi. Het Turkse woord "kırmızı" betekent rood. De huizen waren destijds gebouwd met rode klei die in de regio voorkomt.

Drie flitsen

Het verhaal gaat dat in Pagóndas, op de plaats waar de Kerk van de Heilige Drie-eenheid is gebouwd, een grot was. Een priester zag er drie flitsen uit komen.

De mensen voelden door die flitsen dat het de Heilige Drie-eenheid vertegenwoordigde. Daarom werd besloten om daar een kerk te bouwen.

De kerk werd op 20 september 1889 door bisschop Gavriíl ingewijd.

Iréon

Pagóndas heeft de laatste jaren ook geprofiteerd van de toeristische ontwikkeling van het nabijgelegen Iréon.

Het dorp heeft elementen van de lokale traditionele architectuur behouden en wordt sinds 2002 door de Griekse regering gekenmerkt als ‘een dorp van bijzondere natuurlijke schoonheid’.

Groot plein

Het heeft pittoreske huizen met opmerkelijke architectuur en een prachtig groot plein met platanen en moerbeibomen voor schaduw en ontspanning in de zomer.

Het plein is een van de grootste dorpspleinen van Samos.

Majestueuze kerk

Bezienswaardigheden zijn de majestueuze kerk van de Heilige Drie-eenheid (19e eeuw) met het kerkelijk museum, de kerk van Christus 16e-eeuws monument met marmeren klokkentoren.

Verder de oude school met het prachtige folkloremuseum van kunst en cultuur, de ruïne van de olijfmolen, de 19e-eeuwse bijzondere publieke wasplaats ook wel bekend als de Grote Tap. 

Als je het dorp bezoekt houdt rekening dat de straatjes hier heel smal zijn. Als je door het dorp rijdt, langs het prachtige centrale plein, rijd dan iets verder. Je ziet dan een bordje dat verwijst naar een parkeerplaats.