Wie kent het niet? Ben je op Samos op vakantie en eet je lekker gyros als lunch. Maar wat is de oorsprong van gyros eigenlijk?

Rond

De naam gyros (γύρος) betekent ‘rond’. Het eten is genoemd naar het draaispit waar het vlees in zit. Het begon allemaal met lamsvlees. Maar nu kan het met verschillend plakken vlees, zoals rundvlees, varkensvlees, lamsvlees of zelfs kip. Dat wordt gekruid en aan een speciaal spit verpakt.

Het vlees gaart terwijl het ronddraait en wordt vervolgens in dunne plakjes gesneden om er een populaire sandwich van te maken. 

Pitabroodje

Traditionele Griekse gyros bevatten plakjes vlees, tzatziki, gehakte ui, gehakte tomaat en soms zelfs friet. Deze ingrediënten zijn allemaal verpakt in een rond pitabroodje.

Er bestaan enkele kleine variaties maar dit wordt dit beschouwd als de meest traditionele versie. De friet is echter optioneel.  Wat er zeker niet in hoort te zitten is sla.

Vluchtelingen

Over de geschiedenis van de gyros wordt al jaren gedebatteerd. Voedselhistorici geloven dat de gyros begin jaren twintig in Griekenland arriveerde samen met de vluchtelingen uit Klein-Azië, voornamelijk uit Constantinopel (nu Istanboel) en Smyrna (nu Izmir). 

Megáli Katastrofí

In het begin van de 20e eeuw was voor de Griekse migratie de periode van de Megáli Katastrofí (grote catastrofe) van belang. Vanwege de Turkse overwinning op de Grieken in de stad Smyrna (Klein-Azië, het huidige Turkije), moesten meer dan een miljoen Grieken in 1922 hun geboortegrond ontvluchten. 

Zij vestigden zich voor een belangrijk deel op de Griekse eilanden in de Egeïsche Zee, waaronder Samos. Zij brachten de traditie van de gyros mee. 

Döner kebab

Zowel Grieken, Arabieren als Turken maken allemaal gyros. De Turken kennen dit verrukkelijke streetfood als döner kebab en maken het met lams- of rundvlees. De Arabieren kennen het als shoarma en maken het met rundvlees, lamsvlees, geit of kip. 

Kleine winkeltjes

Het was vrij gebruikelijk dat deze vluchtelingen kleine winkeltjes openden, vooral in Athene. Dat hielp de populariteit van het voedsel te vergroten. Toen de inwoners van Athene het doorhadden, begon het gerecht zich naar andere delen van Griekenland te verspreiden. 

Andere landen

Uiteindelijk brachten de Grieken die emigreerden naar andere landen, zoals de Verenigde Staten, het eten mee. De traditie zette zich voort in landen als de Verenigde Staten en Canada.

Gyros van een kaart

Als je gyros in een restaurant besteld is het vaak geen vlees dat van een draaispit wordt gesneden. Het gesneden vlees wordt meestal in een pan of iets dergelijks warm gemaakt.

Gyrosdag

Waar ze ook vandaan komen, het is duidelijk dat de gyros nu over de hele wereld wordt omarmd. Amerikanen houden bijvoorbeeld zo veel van de Griekse gyros dat ze elk jaar op 1 september ‘Gyrosdag’  (dzjairoosday) vieren!